1. Công nghệ và AI có thay thế hay làm hết công việc dịch thuật?
+++ AI hoạt động tốt với các văn bản đơn giản (nghĩa tường minh), nhưng với nội dung chuyên ngành, sáng tạo hoặc có yếu tố văn hóa, ứng xử..., thì con người vẫn là yếu tố quyết định, vì chúng ta có tới 3 cấp độ sâu về Dịch thuật cơ mà: TÍN - ĐẠT - NHÃ...
+++ Các công cụ dịch thuật tự động như Google Translate, DeepL hay AI của OpenAI đã tiến bộ rất nhiều, nhưng vẫn chưa thể thay thế hoàn toàn biên dịch viên (khâu bản địa, biên tập sâu...) và phiên dịch viên chuyên nghiệp (chuyên ngành sâu, tế nhị về văn hóa, ngoại giao, quân sự..).
+++ AI không có đạo đức hay trách nhiệm, chỉ đưa ra câu trả lời dựa trên dữ liệu có sẵn (máy móc của máy móc).
=> Trong khi đó con người có thể:
+++ Xem xét đạo đức, trách nhiệm trong dịch thuật (ví dụ: dịch tài liệu nhạy cảm, hợp đồng pháp lý), hay chính trị, ngoại giao...
+++ Kiểm tra thông tin, phát hiện lỗi sai mà AI có thể mắc phải.
Tự đặt câu hỏi: Liệu cách dịch này có gây hiểu nhầm không? Có cần chú thích thêm không?...
Dịch giả Đỗ Đức Thọ phát biểu tại Hội nghị Biên dịch và Biên tập tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh
Hơn nữa, trong phiên dịch, đặc biệt là phiên dịch hội nghị, phiên dịch song song/ cabin, máy móc, AI không thể bắt kịp sự linh hoạt, ngữ điệu và khả năng xử lý tình huống của con người. Con người có cảm xúc, hỷ, nộ, ái, ố... chứ thiết bị thì không hoặc chưa có được...:
+++ AI dịch theo thuật toán, chứng nhắc, còn con người hiểu rõ bối cảnh, sắc thái và văn hóa.
+ VÍ DỤ:
1/ Cụm từ: "Love me love my dog” (Yêu nhau yêu cả đường đi lối về, Ghét nhau ghét cả họ hàng tông chi) có thể AI, GG,...dịch thành "Yêu tôi yêu con chó của tôi" thì sẽ gây hiểu nhầm ý và ngữ cảnh.
2/ Câu: "It's raining cats and dogs" (Mưa như trút nước) có thể bị AI, GG,... dịch thành "Mưa mèo và chó" nếu không hiểu ngữ cảnh.
3/ Câu: "Kill two birds with one stone" (Nhất cử lưỡng tiện) có thể bị AI, GG,... dịch thành "Giết 2 con chim bằng 1 viên đá) nếu không hiểu ngữ cảnh.
4/ Cụm từ: "Break a leg" (Chúc may mắn trong nghệ thuật) nếu GG, AI dịch thành "Gãy chân đi" thì sẽ gây hiểu nhầm.
a2
Google Translate sẽ dịch một cách máy móc và gây khó hiểu cho người nghe/ đọc
*** Trong phiên dịch, con người có thể điều chỉnh giọng điệu, lựa chọn từ ngữ phù hợp để tránh gây hiểu lầm về văn hóa.
*** AI không thực sự cảm nhận được cảm xúc trong câu chữ, chỉ dự đoán từ dựa trên dữ liệu.
*** Con người có thể phân biệt hài hước, châm biếm, mỉa mai, buồn bã, tức giận và dịch sao cho đúng với cảm xúc của người nói/người viết.
+ VÍ DỤ: Khi dịch thuật văn bản văn học hay diễn văn chính trị, văn con người biết cách nhấn mạnh, tạo sự truyền cảm, trong khi AI chỉ dịch theo công thức máy móc.
VÀ ĐẶC BIỆT HƠN NỮA là: Trong phiên dịch hội nghị, công nghệ hay AI không thể:
+++ Xử lý khi diễn giả nói lạc đề hoặc bỏ dở câu, hay nói ẩn ý.
+++ Điều chỉnh tốc độ nói nhanh hay chậm để phù hợp với khán giả.
+++ Thêm lời giải thích để giúp người nghe hiểu rõ hơn...
Trong khi đó Phiên dịch viên giỏi có thể ứng biến nhanh chóng, hiểu được ẩn ý và điều chỉnh lời dịch sao cho dễ hiểu và tự nhiên.
(Hết KỲ 1 tại đây và Trân trọng mời bạn đọc tiếp tục đón xem Nội dung KỲ 2 nhé!
Hà Nội, tháng 3/ 2025.
Bài viết của: Dịch giả/ Phiên dịch Cabin Đỗ Đức Thọ (Thọ Master)
